Próby złota (cechy probiercze) — praktyczny przewodnik dla kupujących

Ten krótki przewodnik pomoże Ci zrozumieć, co oznaczają próby złota (np. 333, 585, 750), jak je czytać, jak przebiega badanie i cechowanie oraz jak wybrać właściwą próbę — także w przypadku białego złota.

Czym jest próba złota i po co się ją wybija?

Próba złota mówi, ile czystego złota znajduje się w stopie, z którego wykonano wyrób. W Polsce każdy wyrób ze złota (poza monetami) musi być ocechowany — to chroni kupujących przed nieuczciwą sprzedażą.

Na wyrobie znajdziesz: cechę próby (liczbę), imiennik (znak wytwórcy) oraz znak urzędu probierczego. W polskim znaku próby występuje litera miasta urzędu, który badał wyrób.

Ważne: nie ma prób „pośrednich”. Jeśli badanie wykaże np. 0,581, wyrób otrzyma niższą obowiązującą próbę (tu: 0,500).

System metryczny i karatowy

Metryczny (promilowy) zapis próby podaje zawartość czystego złota w częściach tysiącznych, np. 0,585 to 58,5% Au.

Karatowy zapis (K) opiera się na 24 częściach: 24K to czyste złoto. Przykłady: 14K ≈ 0,585 (ok. 58,5%), 18K = 0,750 (75%). Różnica między 14/24 = 58,33% a 0,585 wynika z przyjętych norm probierczych.

Próby złota obowiązujące w Polsce

W Polsce stosuje się siedem prób: 333 (8K), 375 (9K), 500 (12K), 585 (14K), 750 (18K), 960 (~23K), 999 (24K).

333 (8K) — budżetowa, twardsza dzięki domieszkom, barwa mniej „złota”.
375 (9K) — zbliżona do 333, rzadziej spotykana.
500 (12K) — połowa masy to czyste złoto.
585 (14K) — popularny kompromis trwałości, koloru i ceny.
750 (18K) — więcej złota, głębsza barwa, nieco miększy stop.
960 (~23K) — bardzo wysoka czystość, rzadko w biżuterii.
999 (24K) — praktycznie czyste złoto; głównie sztabki i monety.

Aktualne wzory polskich cech probierczych: strona GUM.

Jak sprawdza się próbę złota (badanie i cechowanie)?

Badany wyrób zostawia „narys” na kamieniu probierczym (lidyt). Obok wykonuje się narysy iglicami o znanych próbach, a następnie nakłada się ciecze probiercze. Porównanie reakcji pozwala określić próbę z dobrą dokładnością. Jeśli wyrób „trzyma próbę”, urząd probierczy wybija cechy (próba, imiennik, znak urzędu).

Białe złoto — co warto wiedzieć

Białe złoto to stop złota z metalami „bielącymi” (np. pallad, nikiel, srebro). Ma te same próby co złoto żółte (np. 585, 750). Często jest rodowane dla uzyskania chłodnego, wysokiego połysku — rodowanie nie zmienia próby.

Stopy palladowe są bardziej „naturalnie” białe i zwykle hipoalergiczne; stopy z niklem bywają twardsze, ale mogą uczulać. „24K białe złoto” praktycznie nie występuje — czyste 24K jest żółte; biel daje domieszkowanie i/lub powłoka rodu.

Którą próbę wybrać?

Codzienna biżuteria (obrączki, łańcuszki): 585 (14K) — trwałość i rozsądna cena.
Biżuteria premium i głębszy kolor: 750 (18K) — więcej złota, prestiżowy wybór.
Budżet i większa twardość: 333/375 (8K/9K) — więcej domieszek, mniej złota w składzie.
Inwestycyjnie: 999 (24K) — sztabki i monety; w biżuterii rzadko z uwagi na miękkość.

Jak czytać oznaczenia na biżuterii

Próba: np. 585, 750 lub zapis karatowy 14K/18K.
Imiennik: unikalny znak producenta.
Znak urzędu probierczego: w Polsce zawiera literę miasta w znaku próby.
Informacje dodatkowe: rodzaj kamieni; czasem wskazanie domieszek (np. Pd przy białym złocie).
Wyjątek: monety nie wymagają cechy probierczej.

Szybka ściąga przed zakupem

Sprawdź komplet znaków: próba + imiennik + znak urzędu.
Przy białym złocie dopytaj o skład (pallad vs nikiel) i o ewentualne rodowanie.
Dopasuj próbę do trybu życia: do codziennego noszenia najczęściej 585; na okazje/premium — 750.
Pamiętaj: nie ma prób pośrednich — wybija się najbliższą niższą obowiązującą próbę.

Ciekawostki

Skala karatowa ma 24 części: 18K = 75% Au, 14K ≈ 58,33% (w polskim standardzie przyjęto 0,585).
Historia cechowania sięga średniowiecza; w Londynie znak urzędu to „głowa lamparta”.
Kolor złota zależy od domieszek: miedź (czerwone/różowe), srebro (zielonkawe), pallad/nikiel (białe).

Podsumowanie

Próba złota pomaga ocenić skład, trwałość i wartość wyrobu. W Polsce obowiązuje siedem prób: 333, 375, 500, 585, 750, 960, 999. Do biżuterii noszonej na co dzień najczęściej wybiera się 585, do biżuterii premium 750, a przy białym złocie warto zwrócić uwagę na skład i wykończenie.